Hertzsprung-Russell Çizelgesi
Gökbilimdeki en ünlü çizelge, Hertzsprung-Russell çizelgesidir.
Bu çizelge, aydınlatma gücünün (mutlak parlaklık), yıldızların rengine göre,
yüksek sıcaklıklı mavi-beyaz yıldızların çizelgenin solunda,
düşük sıcaklıklı kızıl yıldızların çizelgenin sağında yer alacak şekilde işaretlenmesi ile elde edilir.
Aşağıdaki çizelge, Hipparcos Kataloğu'ndan 22.000 yıldız ile Gliese Yakın Yıldızlar Kataloğu'ndan aydınlatma gücü düşük 1000 yıldızın (kızıl ve beyaz cüceler) birlikte çizilmesi ile elde edilmiştir.
Güneş gibi sıradan, hidrojen yakan cüce yıldızlar, anakol olarak adlandırılan ve çizelgenin sol üst tarafından başlayıp, sağ alt tarafına doğru devam eden kuşak üzerinde yer alırlar.
Dev yıldızlar, çizelgenin sağ tarafında biraz daha yukarıda kendi kümelerini oluştururlar. Onların üzerinde, çok daha az rastlanan parlak devler ve üstdevler yer alırlar.
Solda, biraz aşağıda, beyaz cücelerin kuşağı yer alır.
Bunlar, yaşlı yıldızların içlerinde enerji kaynağı bulunmayan ölü çekirdekleridir ve milyarlarca yıl içerisinde yavaş yavaş soğuyarak, çizelgenin sağ alt kısmına doğru ilerlerler.
Yıldızların Aydınlatma Gücü Sınıfları
Yıldızlar, başlıca beş ana aydınlatma gücü sınıfına ayrılırlar. Bu beş sınıf aşağıdaki gibidir:
- I Üstdevler
-
Ömürlerinin sonuna yaklaşmış, çok büyük ve parlak yıldızlardır.
Ia bu yıldızların en parlaklarını temsil etmek üzere, Ia ve Ib olarak iki alt sınıfa ayrılmışlardır.
Bu yıldızlar çok nadirdir, her 1 milyon yıldızdan biri üstdevdir.
En yakın üstdev yıldız Canopus (F0Ib), 310 ışıkyılı uzaklıktadır.
Diğer bazı örnekler, İkizlerevi (Betelgeuse) (M2Ib), Akrep Yüreği (Antares) (M1Ib) ve Ayak (Rigel) (B8Ia) yıldızlarıdır.
- II Parlak Devler
-
Devler ile üstdevler arasında bir aydınlatma gücüne sahip yıldızlardır.
Bazı örnekler Sargas (F1II) ve Alphard (K3II).
- III Devler
-
Bunlar çoğunlukla, ömürlerinin sonuna yaklaşmış, düşük kütleli ve dev bir yıldız olmak üzere kabarmış yıldızlardır.
Bu kategori, aynı zamanda üstdev sınıfına erişmek üzere evrim geçirmekte olan bazı büyük kütleli yıldızları da içerir.
Bazı örnekler, Arktürüs (Arcturus) (K2III), Hadar (B1III) ve Eldeberan (Aldebaran) (K5III) yıldızlarıdır.
- IV Altdevler
-
Dev veya üstdev sınıfına doğru evrimleşmeye başlayan yıldızlardır.
Bazı örnekler, Alnair (B7IV) ve Muphrid (G0IV) yıldızlarıdır.
Bu kategoriye girmekte olan ve bu nedenle F5IV-V olarak sınıflandırılan Öncü (Procyon) yıldızını da not etmek gerekir.
- V Cüceler
-
Hidrojen yakan tüm normal yıldızlar.
Yıldızlar, değerlendirme ölçütünde ileriye doğru evrimleşmeden önce, ömürlerinin büyük bir kısmını bu kategoride geçirir. Bu kategorideki O ve B sınıfı yıldızlar, aslında çok parlak ve ışıma gücü yüksek yıldızlardır ve genellikle dev yıldızların çoğundan daha parlaktırlar.
Bazı örnekler, Güneş (G2V), Akyıldız (Sirius) (A1V) ve Vega (A0V) yıldızlarıdır.
