Bir sanatçının gözüyle genç bir yıldızın çevresindeki toz diskinde gezegenlerin oluşumu.
> Yüksek çözünürlüklü görüntü

Mauna Kea, Hawaii (ABD) - W. M. Keck Gözlemevi'ni kullanan gökbilimciler, bir gün gelip Jüpiter, Venüs ve hatta bizim gezegenimize benzer dünyalar yaratabilecek gaz ve tozların şimdiye kadar görülmemiş görüntülerini sunan genç bir gezegen sisteminin derinliklerini dikkatle inceliyorlar.

Keck Gözlemevi'nde çalışan gökbilimci Sam Ragland, konuyla ilgili olarak şunları söylüyor "Genç yıldızların yörüngesinde dolanan gaz, toz ve döküntüler gezegenler için hammadde sağladığından, o yıldızların iç bölgelerini incelemek Dünya benzeri gezegenlerin nasıl oluştuğu konusunda bilgi edinmemizi sağlar". Ragland ve iş arkadaşları kısa bir süre önce yıldızına Venüs'ün Güneş'e olduğundan daha yakın mesafelerde yer alan genç bir gezegen sisteminin özelliklerini belirlediler.

Araştırmacılar 10 metre çaplı iki Keck teleskobunun ışık toplama gücünü birleştirip, mevcut veya planlanan tüm teleskoplardan çok daha büyük olacak şekilde 85 metrelik bir teleskop gibi görev yapan Keck Girişimölçeri'ni kullanıyorlar.

Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü'nün Jet İtiş Gücü Laboratuvarı'nda görev yapan Wesley Traub konuyla ilgili olarak şunları söylemekte "Dünyada başka hiçbir şey Keck Girişimölçeri'nin bize sağladığı ölçümleri sağlayamaz. Bu aygıt, uygulamada Keck teleskopları için yakınlaştırıcı bir mercek görevi görmektedir".

Bu "yakınlaştırıcı mercek", araştırmacıların Kraliçe Takımyıldızı içerisinde yaklaşık 2100 ışıkyılı uzaklıkta yer alan ve Güneş'ten birkaç kat daha büyük kütleye sahip B sınıfı bir mavi yıldız olan MWC 419'u yakından izlemesine imkân sağladı. Yaşı on milyon yıldan daha az olan MWC 419, daha ana okuluna giden bir yıldız aşamasında.

Girişimölçer ve ince ayrıntıları gözlemleme yeteneğinde meydana gelen artış sayesinde ekip, gezegen oluşum diski içerisinde yıldıza yaklaşık 80 milyon kilometreye kadar olan alanda sıcaklık ölçümü yapabildi. NASA'nın Greenbelt - Maryland / ABD'de yer alan Goddard Uzay Uçuşları Merkezi'nde görev yapan ekip üyesi William Danchi, mesafeyle ilgili olarak "Bu, Dünya'nın Güneş'ten olan uzaklığının yaklaşık yarısı kadar ve Venüs'ün yörüngesinden de epey içeride bir uzaklıktır" diyor.

Karşılaştırma yapabilmeniz için, tek bir teleskop kullanan gökbilimciler HR 8799, Balıkağzı (Fomalhaut) ve GJ 758 ile onların yörüngesinde dolanan gezegenleri gözleyebildiler ki; bunlar da kendi yıldızlarından 40 ila 100 kez daha uzakta yer almaktadır.

Girişimölçümünün sonuçları, kırmızı ışıktan biraz daha uzun ve insan gözüne görünmez bir dalga boyu olan yakın kırmızı ötesi ışıkta (3,5 - 4,1 mikrometre) alınmıştır. Araştırmacılar MWC 419'un "L bandı"ndaki ilk girişimölçüm gözlemlerini yapabilmek için Dünya'da türünün tek örneği olan yeni geliştirilmiş kırmızı ötesi bir kamera kullandılar.

Konuyla ilgili olarak Ragland şunları söylüyor: "Bu eşsiz kırmızı ötesi yetenek, genç yıldızların çevresinde yer alan gezegen oluşum bölgelerinin sıcaklık ve yoğunluğunu yakından izleme konusunda Keck Girişimölçeri'ne yeni bir boyut eklemiştir. Bu dalga boyu, diğerlerine oranla keşfedilmemiş bir bölgedir. Yani bu kamera aracılığıyla gördüğümüz her şey aslında yepyeni bir bilgi demektir".

Ragland ve iş arkadaşları, elde edilen verilerle MWC 419'un diski üzerinde daha içte kalan kısımlarda pek çok noktada sıcaklık ölçümü yaptılar. Disk içerisindeki sıcaklık farklılıkları, tozun gezegen oluşumunu etkileyebilecek şekilde farklı kimyasal bileşim ve fiziksel özelliklere sahip olduğuna işaret ediyor olabilir. Örneğin güneş sistemindeki koşullar Güneş'e yakın konumlarda kayalık gezegen oluşumuna ancak imkân sağlamışken, gaz devleri ve buzlu uydular sistemimizin daha dış kısımlarında bir araya gelmiştir. Ekip, elde ettiği bu bulguları 20 Eylül tarihli Astrophysical Journal dergisinde yayımladı.

Michigan Üniversitesi'nde girişimölçer uzmanı olarak görev yapan, ancak araştırmaya dahil olmayan John Monnier konuyla ilgili görüşlerini şöyle açıklıyor "Bu gözlemler, Güneş benzeri yıldızların atası olan düşük kütleli T Boğa yıldızlarından, daha yoğun olan MWC 419 benzeri akranlarına kadar uzanan genç yıldızlar üzerinde veri toplamaya yönelik geniş bir programın 'ilk önemli adımıdır'".

Gökbilimciler gelişmekte olan yıldız çeşitlerini incelemek istiyorlar; çünkü bunların kütle, büyüklük ve parlaklıkları çevrelerini saran diskin bileşimini ve fiziksel özelliklerini etkilemekte olabilir. Regland ve arkadaşları genç yıldızlar hakkında veri toplamaya devam ederken, ellerindeki kırmızı ötesi gözlemlerini Keck Girişimölçeri'nin "sıfırlama" konumundan gelen yeni verilerle birleştirecek. Bahse konu bu sıfırlama tekniği, genç bir gezegen sistemi içerisinde merkez yıldızdan gelen ışığı engelleyecek bir yöntemdir.

Bu makale "http://keckobservatory.org/index.php/news/keck_telescopes_take_deeper_look_at_planetary_nurseries/" adresinden çevrilmiştir.