|
|
Gökadaların kümeler halinde bir araya gelme eğiliminde oldukları uzun süreden beri bilinmektedir. Son 25 yıl içerisinde fark edildi ki, gökada kümeleri de çok büyük tabakalar veya ince sicimler halinde kümelenmektedirler. Bunlar yaygın olarak üstkümeler olarak bilinmektedir. Bizim de üyesi olduğumuz üstküme (Başak Üstkümesi) oldukça küçük bir üstkümedir. Çok daha büyük üstkümeler olduğunu biliyoruz. Bunların en önemlileri, yüz milyonlarca ışıkyılı genişliğinde olan Shapley Üstkümesi ve Saat Üstkümesi'dir.
Aşağıdaki liste, 1 milyar ışıkyılı içerisinde yer aldığı bilinen büyük üstkümelerin çoğunu içerir. Tek istisna, tüm bu kümelerin yüzlerce verimsiz kümenin yanında, en az üç tane verimli gökada kümesi (Abell kümeleri) içermesidir. Kendi kümemizin, gerçekte yalnızca tek bir verimli küme (Başak Kümesi) içerdiğine ve bu nedenle de listeye giremeyecek kadar önemsiz olduğuna dikkat edin.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Yaygın Adı Eşlek Üstgökada Kırmızıya Uzk. Büyük. Ty Üstkümedeki Abell Kümeleri
Konsayıları Konsayıları Kayma mıy mıy
SA DA B° E° z
Erboğa 13,0 -32 148 -7 0,014 194 150 Cen-Hya 1060, 3526, 3565, 3574, 3581.
Kahraman-Balıklar 02,5 +40 341 -8 0,016 222 100 Per-And 262, 347, 426.
Tavuskuşu-Hintli 20,6 -37 230 +32 0,017 235 100 Ind-Mic 3656, 3698, 3742.
Saç 12,4 +24 91 -1 0,021 290 100 Com-Leo 1367, 1656.
Ankakuşu 00,9 -48 249 -11 0,027 372 150 Phe-Scl 2731, 2806, 2836, 2870, 2877, 2896.
Herkül (a) 16,4 +37 77 +50 0,030 413 100 Her-CBo 2162, 2197, 2199.
Aslan 11,1 +23 85 -18 0,032 440 150 Leo-Uma 999, 1016, 1142, 1177, 1185, 1228, 1257, 1267.
Shapley (a) 13,9 -32 151 +3 0,037 507 100 Cen-Hya 3570, 3571, 3575, 3578.
Herkül (b) 15,8 +16 109 +45 0,037 507 150 Her-Ser 2052, 2063, 2107, 2147, 2148, 2151, 2152.
06,0 -27 255 -73 0,038 521 200 Col-Lep 548, 3341, 3374, 3381, 3390.
23,5 +15 306 +24 0,040 548 100 Peg 2572, 2589, 2593, 2657.
01,1 0 298 -3 0,043 588 100 Cet 76, 119, 147, 168.
01,4 +15 312 -2 0,044 601 150 Psc 160, 193, 195.
Shapley (b) 13,4 -30 147 -2 0,048 654 200 Cen-Hya 1631, 1644, 1709, 1736, 3528, 3530, 3532, 3542, 3553,
3554, 3555, 3556, 3558, 3559, 3560, 3562, 3564, 3566,
3572, 3577.
Yontar 23,7 -36 257 +5 0,049 668 100 Scl 2717, 4008, 4012, 4013, 4059.
10,3 -5 110 -40 0,050 681 200 Sex 912, 930, 957, 970, 978, 979, 993.
06,3 -53 215 -53 0,051 694 100 Pup-Car 3380, 3391, 3395.
11,5 -4 115 -22 0,052 708 100 Leo-Vir 1216, 1308, 1334.
15,2 +6 120 +34 0,052 708 150 Vir-Ser 2020, 2023, 2040, 2055.
21,9 -7 273 +40 0,055 747 100 Aqr 2366, 2399, 2415.
02,3 -8 294 -22 0,057 774 150 Cet 303, 326, 358.
Büyükayı 11,8 +56 59 +4 0,058 787 200 UMa 1270, 1291, 1318, 1324, 1377, 1383, 1436, 1452, 1507.
17,6 +78 31 +27 0,058 787 150 Dra-UMi 2248, 2256, 2271, 2296, 2309.
20,2 -56 218 +16 0,058 787 100 Tel 3651, 3667, 3685.
21,8 -18 260 +36 0,058 787 100 Cap 2361, 2362, 2372, 2382, 2383, 2401.
Balıklar-Balina(a) 00,6 -21 275 -1 0,060 813 350 Scl-Cet 14, 27, 74, 85, 86, 87, 114, 117, 121, 126, 133, 151,
2660, 2683, 2716, 2734, 2794, 2800, 2824, 4049, 4053.
16,2 +52 59 +42 0,060 813 150 Dra-Her 2149, 2168, 2169, 2184.
Çoban 13,9 +24 96 +20 0,061 826 150 Boo 1781, 1795, 1825, 1827, 1828, 1831.
01,1 -49 248 -13 0,063 852 100 Phe 2841, 2854, 2889.
Balıklar-Balina (b) 01,5 +17 315 -4 0,063 852 200 Psc-Ari 150, 152, 154, 158, 171, 179, 225, 257, 292, 311.
03,2 -24 278 -37 0,065 879 150 Eri-For 419, 428, 3094, 3095.
00,9 0 296 0 0,066 892 100 Cet 102, 116, 134.
Saat 03,5 -48 247 -37 0,067 905 550 Hor-Eri 3004, 3009, 3074, 3078, 3089, 3093, 3098, 3100, 3104,
3106, 3107, 3108, 3109, 3110, 3111, 3112, 3116, 3120,
3122, 3123, 3125, 3126, 3128, 3133, 3135, 3140, 3145,
3158, 3164, 3195, 3202, 3223, 3225, 3266, 3301, 3312.
04,7 -21 282 -59 0,067 905 200 Eri-Lep 500, 514, 524, 3260.
23,6 +20 312 +23 0,068 918 100 Peg 2618, 2630, 2637.
01,0 -66 231 -15 0,069 931 150 Tuc 2819, 2859, 2864.
11,2 +4 105 -24 0,072 970 150 Leo 1149, 1171, 1205, 1238.
Kuzeytacı 15,4 +30 90 +40 0,072 970 250 CBo 2005, 2019, 2056, 2061, 2065, 2067, 2079, 2089, 2092,
2122, 2124.
22,7 -17 269 +25 0,072 970 100 Aqr 2456, 2459, 2462, 2480, 2492.
10,6 +4 101 -32 0,073 983 100 Sex 1024, 1032, 1066.
11,2 +41 70 -8 0,074 996 50 UMa 1173, 1187, 1190, 1203.
12,0 +32 82 -3 0,074 996 100 UMa-Com 1365, 1423, 1480.
14,0 +27 93 +21 0,074 996 150 Boo 1775, 1800, 1873, 1898.
21,9 -55 230 +10 0,075 1008 200 Ind 3771, 3785, 3796, 3806, 3822, 3825, 3826, 3886.
Sütun 1: Üstkümenin yaygın adı.
Sütun 2: 2000 yılı için saat ve dakika cinsinden bahar açısı (sağ açıklık-SA).
Sütun 3: 2000 yılı için derece ve dakika cinsinden yükselim (dik açıklık-DA).
Sütun 4: Üstgökada boylamı.
Sütun 5: Üstgökada enlemi.
Sütun 6: Üstükümenin kırmızıya kayması.
Sütun 7: Milyon ışıkyılı cisinden üstkümeye olan uzaklık.
"Hubble sabiti" 70 km/sn/Mpc varsayılmıştır.
Sütun 8: Üstkümenin milyon ışıkyılı cisinden büyüklüğü. Yaklaşık bir değer olup,
üstkümedeki Abell kümelerinin dağılımı esas alınmıştır.
Sütun 9: Üstkümenin büyük bölümünün yayıldığı takımyıldız.
Sütun 10: Üstkümeyi oluşturan, bilinen bütün Abell kümeleri.
Kaynakça:
Struble M, Rood H, (1999), A compilation of redshifts and velocity
dispersions for ACO clusters, Astrophys J, 125, 35.
Abell G, Corwin H, Olowin R, (1989), A catalogue of Rich Clusters of
Galaxies, Astrophys J Supp, 70, 1.
West M, (1989), On the morphology of superclusters, Astrophys J, 347, 610.
Zucca et al, (1993), All-sky catalogs of superclusters of Abell-ACO
clusters, Astrophys J, 407, 470.
Fairall A, (1998), Large-scale structures in the Universe, Wiley.
Tabloda listelenmiş tüm Abell gökada kümelerinin, üstgökada düzleminde çizilmiş haritası yukarıdadır. Harita, 1 milyar ışıkyılı içerisindeki büyük gökada kümelerinin çoğunu göstermektedir. Sarı üstkümeler, üstgökada düzlemine yakınken, mavi üstkümeler düzlemin altında kalanlar, kırmızı üstkümeler ise düzlemin üstünde kalanlardır. Yüksek yoğunluklu Shapley Üstkümesi ile çok büyük Saat (Hor) Üstkümesi'ne dikkat edin. Haritanın merkezi boyunca yer alan saklı alan, kendi gökada düzlemimizin evrenin derinliklerini görmemizi engellediği yerlerdir.
| Takımyıldız Adları | Terimler | Yunan Harfleri |
